Thị trường thủy sản, Tin tức
Việt Nam liệu có đi đầu trong thị trường xuất khẩu tôm năm 2024
Năm 2024, thị trường xuất khẩu tôm của Việt Nam đã cho thấy dấu hiệu hồi phục ấn tượng, dự kiến đạt khoảng 4 tỷ USD. Tăng từ 10-15% so với năm 2023. Các yếu tố chính thúc đẩy sự tăng trưởng này bao gồm nhu cầu mạnh từ các thị trường lớn và giá xuất khẩu dần hồi phục. Nước ta đã liên tục nằm trong nhóm các quốc gia xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới, chỉ xếp sau Ấn Độ về sản lượng và giá trị xuất khẩu. Đến năm 2024, Việt Nam chiếm khoảng 15% thị phần xuất khẩu tôm toàn cầu, với kim ngạch xuất khẩu ước đạt 4,2 tỷ USD, tăng 6% so với năm 2023. Trong chín tháng đầu năm 2024, tổng giá trị xuất khẩu tôm đạt khoảng 2,8 tỷ USD, tăng 10,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, tôm chân trắng chiếm phần lớn với doanh thu gần 2 tỷ USD, còn tôm sú mang lại 334 triệu USD
Đặc biệt, theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tôm là một trong những mặt hàng chủ lực của ngành thủy sản Việt Nam, với tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm đạt 7% trong giai đoạn từ 2018-2023. Bước sang năm 2024, Việt Nam không chỉ gia tăng sản lượng mà còn tập trung nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng của sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.
Việt Nam tiếp tục dẫn đầu thị trường xuất khẩu tôm
Ngành tôm Việt Nam đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ trong việc ứng dụng công nghệ cao vào nuôi trồng và chế biến. Các mô hình nuôi tôm siêu thâm canh, ứng dụng công nghệ IoT, hệ thống giám sát môi trường tự động giúp tối ưu hóa hiệu quả sản xuất, giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng sản phẩm. Nhờ đó, tỷ lệ sản phẩm đạt chuẩn chất lượng cao của Việt Nam tăng 12% trong năm 2024 so với năm trước.
Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào các dây chuyền chế biến hiện đại, sản xuất các sản phẩm tôm giá trị gia tăng như tôm bóc vỏ, tôm hấp, tôm đông lạnh nhằm đáp ứng nhu cầu của các thị trường khó tính như EU và Nhật Bản. Các sản phẩm giá trị gia tăng hiện chiếm khoảng 30% tổng giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam.
Nhờ các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết với các đối tác lớn, đặc biệt là Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) và Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), ngành tôm Việt Nam đã được hưởng lợi lớn từ việc giảm thuế nhập khẩu vào các thị trường trọng điểm.
Thị trường xuất khẩu tôm có xu hướng tăng
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), thị trường xuất khẩu tôm toàn cầu đang phục hồi sau những tác động của đại dịch COVID-19, tạo đà cho các nhà sản xuất tiếp tục mở rộng quy mô. Năm 2024, nhu cầu tiêu thụ tôm toàn cầu dự báo tăng khoảng 5-7%, đặc biệt tại các thị trường lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản. Đây là những thị trường đầy tiềm năng, nhưng cũng đầy thách thức.
Mỹ tiếp tục là thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất của Việt Nam, chiếm hơn 25% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm. Sự phục hồi kinh tế của Mỹ sau đại dịch và mức tiêu thụ thực phẩm thủy sản ngày càng tăng khiến đây trở thành điểm đến tiềm năng cho các doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, quy định kiểm soát chất lượng ngày càng nghiêm ngặt đòi hỏi ngành tôm Việt Nam phải nỗ lực đảm bảo chất lượng từ khâu nuôi trồng đến chế biến.
Thị trường EU mang đến cơ hội lớn nhưng cũng đòi hỏi các doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm và nguồn gốc xuất xứ. Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) đang hỗ trợ ngành tôm Việt Nam nhờ ưu đãi về thuế quan, song để giữ vững thị phần, Việt Nam cần chứng minh năng lực sản xuất bền vững và có trách nhiệm.
Năm 2023, xuất khẩu tôm của Việt Nam sang thị trường EU đối mặt với nhiều trở ngại do các yếu tố bất ổn kinh tế và biến động tài chính toàn cầu. Cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine kéo dài đã làm tăng giá năng lượng và chi phí vận chuyển, trong khi giá cả hàng hóa và chi phí sinh hoạt leo thang buộc người tiêu dùng châu Âu phải thắt chặt chi tiêu. Nhiều gia đình chuyển sang lựa chọn các thực phẩm giá rẻ và tôm cỡ nhỏ hơn, ảnh hưởng lớn đến nhu cầu nhập khẩu tôm từ các thị trường quốc tế.
Trong bối cảnh này, các doanh nghiệp nhập khẩu tại EU giảm mạnh khối lượng đặt hàng, ưu tiên bán hàng tồn kho để giảm thiểu rủi ro tài chính và tránh tình trạng hàng hóa tồn đọng. Kết quả là xuất khẩu tôm Việt Nam sang khu vực EU chỉ đạt 421 triệu USD, giảm 39% so với năm trước. Đây là một trong những mức giảm sâu nhất trong các thị trường chính của tôm Việt Nam, cho thấy tác động rõ rệt của suy thoái kinh tế đến ngành thủy sản xuất khẩu.
Nhật Bản là thị trường ổn định và có tiềm năng lớn cho các nhà xuất khẩu tôm Việt Nam. Người tiêu dùng Nhật Bản đặc biệt ưa chuộng các sản phẩm chất lượng cao, an toàn và có truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Các doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng ưu thế này để tăng trưởng mạnh trong phân khúc sản phẩm cao cấp.
Nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng yêu cầu khắt khe
Việt Nam đang chú trọng vào việc xây dựng thương hiệu cho ngành tôm, không chỉ về số lượng mà còn về chất lượng. Các tiêu chuẩn quốc tế như ASC (Chứng nhận Nuôi trồng Thủy sản có trách nhiệm) và BAP (Chứng nhận Thực hành Nuôi trồng Tốt) đã được áp dụng rộng rãi tại các vùng nuôi trọng điểm ở Cà Mau, Bạc Liêu, và Sóc Trăng. Năm 2024, số lượng cơ sở nuôi tôm đạt chuẩn ASC tăng 15% so với năm 2023, đồng thời diện tích nuôi tôm sạch cũng tăng 10%.
Nhờ đó, sản phẩm tôm Việt Nam không chỉ đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm mà còn đạt các tiêu chí về bảo vệ môi trường, bền vững, tạo niềm tin lớn đối với các thị trường khó tính như EU và Mỹ.
Các thách thức và đối sách của ngành tôm
Biến đổi khí hậu, thời tiết thất thường và tình trạng xâm nhập mặn đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến các vùng nuôi tôm ở Đồng bằng sông Cửu Long. Trong năm 2024, nhiều khu vực nuôi trồng đã ghi nhận tình trạng dịch bệnh, làm giảm sản lượng và ảnh hưởng đến chất lượng tôm. Để đối phó với tình trạng này, các địa phương đang thúc đẩy các mô hình nuôi tôm khép kín, nuôi tôm sinh thái và áp dụng công nghệ kiểm soát môi trường.
Ấn Độ, Ecuador và Thái Lan tiếp tục là các đối thủ cạnh tranh lớn của Việt Nam trên thị trường quốc tế. Các nước này có lợi thế về giá thành sản xuất thấp hơn, quy mô sản xuất lớn và thị trường tiêu thụ ổn định. Để duy trì sự cạnh tranh, Việt Nam đang đẩy mạnh hợp tác quốc tế, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển giống tôm chất lượng cao và có khả năng kháng bệnh tốt.
Thị trường quốc tế ngày càng khắt khe về yêu cầu chất lượng, truy xuất nguồn gốc và chứng nhận bền vững. Chỉ tính riêng thị trường Mỹ, gần 20% sản phẩm tôm Việt Nam bị từ chối do không đạt yêu cầu về kiểm dịch và an toàn thực phẩm. Để giải quyết tình trạng này, ngành tôm Việt Nam đã tăng cường kiểm soát chất lượng và hợp tác với các tổ chức kiểm định quốc tế nhằm nâng cao uy tín sản phẩm trên thị trường.
Định hướng phát triển bền vững
Việt Nam đang tích cực triển khai các chương trình ứng dụng công nghệ 4.0 như hệ thống giám sát tự động, sử dụng cảm biến và AI trong quy trình nuôi trồng và chế biến tôm. Các công nghệ này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn giảm thiểu rủi ro về môi trường và dịch bệnh.
Sự liên kết giữa các doanh nghiệp sản xuất thức ăn, giống tôm, cơ sở nuôi và nhà xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm chi phí sản xuất. Bên cạnh đó, việc tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế như WWF và ASC giúp Việt Nam đạt được các chứng nhận quốc tế, góp phần xây dựng niềm tin của khách hàng toàn cầu.
Ngoài các thị trường truyền thống, ngành tôm Việt Nam đang tìm cách tiếp cận các thị trường tiềm năng như Hàn Quốc, Trung Đông và Úc. Đây là những thị trường có nhu cầu cao đối với sản phẩm tôm và ít gặp phải sự cạnh tranh khốc liệt như ở Mỹ hay EU. Với lợi thế về chất lượng và khả năng đáp ứng các yêu cầu về tiêu chuẩn, Việt Nam hoàn toàn có thể mở rộng thị phần tại các thị trường này trong tương lai gần.
Năm 2024 là một năm đầy tiềm năng nhưng cũng không ít thách thức cho ngành tôm Việt Nam. Với chiến lược đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, nâng cao chất lượng và tận dụng lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do, Việt Nam đã và đang khẳng định vị thế dẫn đầu trong ngành xuất khẩu tôm toàn cầu. Sự phát triển bền vững, gắn với yếu tố môi trường và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, sẽ là chìa khóa giúp ngành tôm Việt Nam tiếp tục chinh phục các thị trường khó tính, đồng thời tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển lâu dài.
